گروه علم و فناوری آنا- هانا حیدری؛ طرح احداث نیروگاه خورشیدی از طرف وزارت نیرو و سازمان بهره‌وری انرژی ارائه شده است. براساس این طرح مشترکان برق علاقه‌مند به نصب نیروگاه خورشیدی می‌توانند بعد از مشورت با یکی از شرکت‌های پیمانکار مربوطه به شرکت‌های توزیع برق مراجعه کنند و درخواست احداث نیروگاه خورشیدی کنند. پس از احراز شرایط مالکیت و رعایت سقف ظرفیت انشعاب توسط شرکت توزیع برق، مجوز اولیه برای احداث به متقاضی داده می‌شود و بازه زمانی 20 ساله خرید تضمینی برق آغاز می‌شود. سپس متقاضی یک شرکت پیمانکار انتخاب می‌کند و قرارداد احداث نیروگاه خورشیدی را عقد می‌کند.

پس از اتمام عملیات احداث نیروگاه خورشیدی، به شرکت توزیع برق برای نصب کنتور، بازدید نهایی و راه‌اندازی اطلاع داده می‌شود. این کنتور را شرکت خصوصی و با تائید وزارت نیرو به متقاضیان ارائه می‌دهد. قرارداد خرید تضمینی برق بین شرکت توزیع نیروی برق و متقاضی منعقد می‌شود و پس از صدور صورت حساب تولید برق، وزرات نیرو هزینه صورت حساب را در وجه متقاضی پرداخت می‌کند.

اجرای طرح

وزارت نیرو پیمانکاری و اجراسازی این طرح را به شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی محول کرده است و تمامی شرکت‌هایی که در زمینه انرژی خورشیدی فعالیت دارند، می‌توانند این طرح را پیاده‌سازی کنند.

می‌دانیم که انرژی خورشیدی از نظر تولید انرژی، پاک و رایگان است ولی هزینه اولیه راه‌اندازی یک سیستم خورشیدی تا حدودی بالا است؛ قیمت احداث یک نیروگاه خورشیدی 5 کیلوواتی از شش میلیون و 200 هزار تومان شروع می‌شود و نسبت به مساحت زمین افزایش می‌یابد.

نکته دیگری که باید در نظر گرفت هزینه جاری استفاده از انرژی است. هزینه جاری استفاده از سیستم‌های خورشیدی در مقایسه با دیگر سیستم‌ها از جمله استفاده از برق شبکه خیلی کمتر است؛ هزینه استفاده از سوخت‌های فسیلی به مراتب خیلی بیشتر از انرژی خورشیدی و برق شبکه است.

ایران با وجود 300 روز آفتابی از مجموع 365 روز سال در بیش از دو سوم مساحت خود و متوسط تابش نور خورشید 4/5 تا 5/5 کیلووات ساعت بر متر مربع در روز، یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی است.

شرکت «ارتباطات گسسته کریمان» یکی از شرکت‌های فعال در زمینه خورشیدی است که علاوه بر احداث نیروگاه‌های خورشیدی، محصولات خورشیدی زیادی را نیز به بازار عرضه کرده است از جمله یخچال خورشیدی، کولرگازی خورشیدی، آب‌ گرم‌کن خورشیدی و خشک‌کن مواد غذایی خورشیدی. این شرکت همچنین پنل‎های خورشیدی را روی سقف یا نمای ساختمان‌ها و پارکینگ‌ها کار می‌گذارد و حتی درخت و آلاچیق خورشیدی نیز نصب می‌کند.

سازمان‌های پشتیبان

بودجه طرح نیروگاه‌های خورشیدی از جانب وزرات نیرو و سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) تامین می‎شود. باوجود این که سازمان‌های خصوصی این طرح را اجرایی می‌کنند اما وزارت نیرو برای فروش برق با مصرف کننده قرارداد می‌بندد. این طرح به نفع خود وزرات نیرو نیز هست، بدین صورت که هرچه مقدار قراردهای بسته شده بالاتر برود، میزان تولید برق توسط نیروگاه‌های خورشیدی نیز بالاتر می‌رود.

شرایط مشارکت

یکی از حسن‌های این طرح این است که هیچ محدودیتی ندارد و همه افراد می‌توانند در آن شرکت کنند البته به شرطی که از مشترکان سازمان برق باشند، انشعاب برق هم داشته باشند و مالک خانه یا زمینی باشند که قصد دارند سیستم خورشیدی را در آنجا نصب کنند. سپس وزارت نیرو یک تعهد 20 ساله از داوطلبان می‌گیرد تا اطمینان حاصل کند که تا 20 سال آینده امکان بهره‌برداری از آن نیروگاه‌ها را دارد.

شهرهایی مجهز به سیستم خورشیدی

به گفته مرتضی احمدیه، مدیر شرکت ارتباطات گسسته کریمان، این طرح تاکنون در شهرهای زیادی احداث شده است و در حال حاضر در مرحله اجرایی و بهره‌وری است. در تهران نیروگاه‌های 5 و 10 کیلوواتی زیادی وجود دارد، بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی ایران در ماهان کرمان با ظرفیت 20 مگاوات احداث شده است. هفت نیروگاه 10 مگاواتی در همدان وجود دارد و در اصفهان نیز اولین نیروگاه متحرک خورشیدی با ظرفیت 10 مگاوات نصب شده است.

چشم‌انداز طرح

تا چند سال قبل، ایران یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان برق به کشورهای اطراف بود اما با رشد جمعیت و افزایش استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند دستگاه‌های سرمایشی و گرمایشی، مصرف برق بالا با چنان افزایشی روبه‌رو شد که نیروگاه‌های برق داخلی قادر به تامین برق مصرفی کشور نبودند. بنابراین ایران شروع به وارد کردن برق از کشورهای همسایه مانند ارمنستان کرد. حالا وزارت نیرو به دنبال احداث و توسعه نیروگاه‌های برق است تا از بحران کمبود برق نجات پیدا کند.

از سوی دیگر، در نیروگاه‌های برق از آب برای خنک کردن سیستم‌ها استفاده می‌شود، بدین ترتیب روزانه مقدار بسیار زیادی از آب بخار می‌شود و ایران با بحران کمبود آب نیز مواجه است. بنابراین تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی برای مدیریت بحران کمبود آب نیز مفید واقع می‌شود. همچنین تولید برق منجر به تولید دی‌اکسید کربن می‌شود که باعث آلودگی‌های محیط زیستی می‌شود.‌

تولید انبوه برق دشوار است و نیروگاه‌های داخلی توانایی تامین برق کل کشور را ندارند؛ به همین خاطر نوسانات برق در اکثر نقاط کشور دیده می‌شود و بسیاری از روستاها نیز برق ندارند. در ساعات اوج مصرف نیز شاهد خاموشی در شهرهای بزرگ هستیم و این روند همواره رو به افزایش است. بنابراین هر چه احداث نیروگاه‌های خورشید بیشتر شود، حجم شبکه افزایش می‌یابد و وزارت نیرو دوباره می‌تواند برق صادر کند.

استقبال مردم

به گفته مرتضی احمدیه، استقبال مردم از طرح احداث نیروگاه‌های خورشیدی مطلوب بوده است و از ابتدای شروع این طرح شاهد رشد پنج الی 10 درصدی ثبت نام در آن بودیم.

برآورد قیمت طرح احداث نیروگاه خورشیدی

به گفته مرتضی احمدیه، برآورد قیمت این طرح براساس یک فرمول محاسباتی است و این فرمول طبق شدت تابش خورشید است. میانگین تابش مفید خورشید در ایران پنج ساعت و نیم است که برآورد قیمت 600 تا 900 هزار تومان نیز براساس نیروگاه خورشیدی 5 کیلوواتی است. از طرف دیگر این فرمول بر پایه شرایط تابش خورشید محاسبه می‌شود که پیش‌بینی آن نیز به طور روزانه است. البته این مبلغ نباید کم‌تر از 600 هزار تومان شود و از 900 هزار تومان هم بیشتر نمی‌شود.

گفتنی است که قیمتی که وزارت نیرو بابت هر یک کیلووات انرژی در ساعت برای مصرف خانگی پرداخت می‌کند، حدود 800 تومان است.

به گفته مرتضی احمدیه، طی سه تا چهار سال اولیه سرمایه کاربر به طور کامل بازمی‌گردد. همچنین این طرح دارای پنج سال گارانتی است. بنابراین 16 سال بعدی برای کاربر تماما سودآوری محسوب می‌شود. همچنین دولت برای نرخ تورم تضمین می‌دهد بدین ترتیب اگر تورم بالا برود، مقدار پرداختی نیز افزایش می‌یابد.